تصاویر ماهواره‌ای اخیر تغییرات چشمگیری در حوضه آمازون را نشان می‌دهد که در مدت زمانی کوتاه از آب‌های فراوان به بسترهای خشک رودخانه تبدیل شده است. مشاهدات از سپتامبر 2024 نشان‌دهنده کاهش چشمگیر سطح آب در رودخانه آمازون و سرشاخه‌های آن است که نگرانی‌هایی را در میان فعالان محیط زیست و ساکنان ایجاد کرده است.
گزارش‌ها حاکی از آن است که خشکسالی امسال شدیدترین خشکسالی ثبت شده است، بحرانی که منجر به گیر افتادن کشتی‌ها و تأثیرات منفی بر حیات وحش محلی، به‌ویژه جمعیت دلفین‌های در معرض خطر شده است. تصاویری از کشتی‌های گرفتار در شن‌هایی منتشر شده است که روزگاری آب در آن‌ها جریان داشته و واقعیت تلخ دلفین‌های مرده در کناره‌های رودخانه‌های خشک را نشان می‌دهد. گزارش‌ها حاکی از آن است که بیش از 200 دلفین در سال گذشته جان خود را از دست داده‌اند که شرایط خطرناک این موجودات را نشان می‌دهد.
رودخانه نیگار، که یک سرشاخه حیاتی است، به سرعت تقریبا 7 اینچ در روز در حال فروپاشی است و بخش‌هایی از برزیل بیش از چهار ماه بدون بارش باران بوده‌اند. مدیر اجرایی یک سازمان محیط زیست برجسته بر طبیعت بی‌سابقه این بحران و تأثیرات آن بر معیشت میلیون‌ها نفر در برزیل تأکید کرده است.
کارشناسان آب و هوا این آب و هوای شدید را به ترکیبی از ال‌نینو و گرمایش جهانی نسبت می‌دهند که وضعیت را به‌طور چشمگیری تشدید می‌کند. نگرانی‌ها در مورد قطع درختان بسیار بزرگ است، زیرا جنگل نقش حیاتی در ذخیره کربن و تنوع زیستی دارد. تهدید مستمر آتش‌سوزی‌های جنگلی فوریت اقدام فوری برای حفاظت از این اکوسیستم حیاتی را افزایش می‌دهد.
تلاش‌ها برای مبارزه با این بحران به سیاست‌های دولتی وابسته است که هدف آن کاهش گازهای گلخانه‌ای و احیای مناطق جنگلی تخریب شده است که برای اطمینان از پایداری آینده آمازون حیاتی است.
خشکسالی شدید حوضه آمازون را در بر می‌گیرد: افشای تأثیرات گسترده‌تر
با عمیق‌تر شدن بحران خشکسالی شدید در حوضه آمازون، پیامدهای آن فراتر از نگرانی‌های زیست‌محیطی فوری می‌باشد. مطالعات اخیر نشان می‌دهد که این خشکسالی ممکن است نه تنها تأثیرات زیست‌محیطی محلی داشته باشد بلکه ممکن است تأثیرات قابل توجهی بر الگوهای جوی جهانی و چرخه کربن نیز بگذارد.
پیامدهای زیست‌محیطی بلندمدت خشکسالی چیست؟
خشکسالی طولانی‌مدت منجر به تغییر در دینامیک بیوم‌های آمازون می‌شود که ممکن است به نحوی شبیه ساوانا شود، زیرا شرایط خشک مداوم گونه‌های حساس را نابود کرده و پوشش گیاهی مستعد آتش را ترویج می‌دهد. این تغییر تهدیدی برای تعادل پیچیده اکوسیستم آمازونی است که خطر انقراض را برای شمار زیادی از گونه‌ها به همراه دارد و زیستگاه‌های حیاتی را تخریب می‌کند.
این خشکسالی چگونه بر تغییرات آب و هوایی جهانی تأثیر می‌گذارد؟
جنگل‌های بارانی آمازون به خاطر توانایی آن‌ها در جذب دی‌اکسید کربن و آزاد کردن اکسیژن، اغلب به‌عنوان “ریه‌های زمین” شناخته می‌شوند. با مرگ درختان به دلیل خشکسالی و افزایش آتش‌سوزی‌های جنگلی، آن‌ها کربن ذخیره‌شده را دوباره به جو آزاد می‌کنند که به تشدید اثر گلخانه‌ای و احتمالا تسریع گرمایش جهانی می‌انجامد. برآوردها نشان می‌دهد که یک مرگ‌ومیر گسترده می‌تواند میلیاردها تن کربن را آزاد کند و بحران آب و هوا را تشدید کند.
تأثیرات اجتماعی-اقتصادی بر جوامع محلی چیست؟
خشکسالی به شدت بر جوامع محلی، به ویژه جمعیت‌های بومی که به رودخانه برای معیشت خود وابسته‌اند، تأثیر می‌گذارد. جمعیت‌های ماهی به‌طور قابل توجهی در حال کاهش هستند که باعث می‌شود شیوه‌های ماهیگیری سنتی غیرقابل‌تحمل شوند. این نه تنها به ناامنی غذایی منجر می‌شود بلکه همچنین تهدیدی برای هویت‌های فرهنگی است که با اکوسیستم رودخانه ارتباط دارد.
چالش‌های کلیدی در مواجهه با این بحران چیست؟
یکی از چالش‌های اصلی هماهنگی اقدامات مؤثر میان ذینفعان متعدد، از جمله دولت‌ها، گروه‌های بومی، سازمان‌های غیر دولتی و سازمان‌های بین‌المللی است. منافع متضاد می‌تواند اجماع را درباره سیاست‌های مربوط به حفاظت از جنگل و مدیریت آب مختل کند. علاوه بر این، اجرای مقررات زیست‌محیطی همچنان ضعیف است و به فعالیت‌های غیرقانونی مانند قطع درختان و معدن‌کاری اجازه دوام می‌دهد.
مزایا و معایب راه‌حل‌های پیشنهاد شده چیست؟
تلاش‌ها برای کاهش تأثیر خشکسالی شامل ابتکارات احیا جنگل و مقررات سختگیرانه‌تر در مورد کاربری زمین است.
**مزایا** این راه‌حل‌ها شامل پتانسیل برای احیای تنوع زیستی، بهبود نگهداری آب در خاک و تقویت اقتصادهای محلی از طریق شیوه‌های پایدار است. مدیریت بهتر جنگل همچنین می‌تواند اعتبار کربن برای بازارهای بین‌المللی تولید کند و مشوق‌های مالی برای حفاظت فراهم آورد.
**معایب** این راه‌حل‌ها شامل بار مالی بر دوش دولت‌های در حال مبارزه و مقاومت از سوی مالکان زمین و شرکت‌هایی است که به جای سلامت زیست‌محیطی بر منافع اقتصادی کوتاه‌مدت تمرکز دارند. علاوه بر این، زمان لازم برای اینکه تلاش‌های احیای جنگل منجر به ایجاد یک اکوسیستم پایدار شود، ممکن است سال‌ها یا دهه‌ها طول بکشد و اقدام‌های فوری را چالش‌برانگیز کند.
به‌طور خلاصه، خشکسالی شدید در حوضه آمازون چالشی چندوجهی با پیامدهای زیست‌محیطی، اقلیمی و اجتماعی را به نمایش می‌گذارد که نیاز به اقدام فوری دارد. در حالی که ذینفعان با این بحران دست و پنجه نرم می‌کنند، نیاز به رویکردی متعادل که به اصالت زیست‌محیطی و رفاه جامعه توجه کند، به‌طور فزاینده‌ای حیاتی می‌شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد مسائل زیست‌محیطی و تلاش‌های حفاظت، به وب‌سایت‌های صندوق جهانی طبیعت و گرین‌پیس مراجعه کنید.
